‘Stem kwaliteit af op functie van straatwerk’
Voor deugdelijk straatwerk is de kwaliteit van materialen belangrijk, maar minstens zo belangrijk is dat de kwaliteit is afgestemd op de functie van de bestrating. Binnen één werk en zelfs binnen één vlak kan straatwerk verschillende functies vervullen. Goed straatwerk begint dan ook met een goed ontwerp waarin aandacht is voor die verschillende functies.
Straatwerk kan minimaal acht verschillende functies vervullen, schetst voorzitter Jan Bijker van de SEB. Zo is er de economische functie van het mogelijk maken van transport. Daar horen verschillende verkeersbelastingen bij. Maar straatwerk heeft ook een esthetische functie, middels kleuren, patronen en uitstraling. Ook die verschilt per object, bijvoorbeeld in een winkelgebied of een gebiedsontsluitingsweg. Veiligheid hoort daar bij, middels bijvoorbeeld drempels en andere straatinrichting. Er is ook een maatschappelijke functie, namelijk het ruimte bieden aan voorzieningen zoals riool en kabels en leidingen. In waterbeheer speelt bestrating een belangrijke rol, zowel qua waterafvoer als steeds vaker ook waterinfiltratie. Duurzaamheid en circulariteit zijn recent aan het lijstje toegevoegd.
Tot slot is bestrating van grote invloed op de sociale omgeving en zelfs op de waarde van het aangrenzende vastgoed.
Vaak vervult bestrating meerdere functies tegelijk. Zo is de Havendam in Harderwijk heringericht. De esthetische rol is daarbij belangrijk. Maar er moeten ook vrachtwagens kunnen rijden voor bevoorrading. En er is een strook waar kabels en leidingen liggen.
Overdracht
“Een goed ontwerp begint met de materiaalkeuze af te stemmen op de beoogde functie. Daarna komt de overdracht van de ene naar de andere betrokken partij. Zodat uiteindelijk ook in de uitvoering duidelijk is welke eisen er worden gesteld. Een oplevering of audit begint altijd met de vraag: welke eisen waren er? Wat staat er in het bestek? Je kunt de kwaliteit van straatwerk alleen beoordelen als je weet wat er gevraagd wordt.”
Daarmee komt Bijker gelijk op nieuwe ontwikkelingen in de bouw: de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Juist daarin moet die kwaliteit worden bewezen door de bouwer en is de gevraagde kwaliteit het uitgangspunt. “Straatwerk zal nog niet onder de Wkb vallen, maar de mogelijkheid bestaat dat de Wkb van toepassing wordt voor straatwerk dat deel uit maakt van een bouwproject dat wel onder de Wkb valt. Denk aan een parkeerplaats bij een kantoorgebouw of de bestrating in een fietstunneltje. We krijgen er dus wel mee te maken. Hoe mooi zou het zijn als de SEB dan kan optreden als kwaliteitsborger? SEB-deelnemers leggen nu al hun kwaliteit vast en die wordt al getoetst door de SEB. We doen het dus in feite al, maar we willen ook graag die officiële erkenning.”
Milieukosten
Waar SEB-leden ook steeds meer mee te maken krijgen, zijn de ontwikkelingen op het gebied van milieu, zegt Bijker. “Denk bijvoorbeeld aan de Milieukosten Indicator (MKI), die steeds vaker door opdrachtgevers wordt gehanteerd.” Een werk binnen halen doe je dan niet meer alleen op kostprijs en zelfs niet op prijs/kwaliteit, maar mede op basis van milieuscores. En dan gaat het zowel om de manier van werken als om de materialen en in te zetten materieel.
Emissie-loos werken wordt daarbij steeds meer de norm, vooral in binnenstedelijke gebieden en in kwetsbare natuurgebieden. Elektrische gereedschappen en materieel voor straatmakers zijn inmiddels wel zo goed dat dat kan, maar het opladen is nog wel vaak een punt. Dat moet je goed regelen en je moet vooraf bekijken hoe je het materieel inzet en hoe en wanneer je het gaat opladen. En niet onbelangrijk: zorg dat je bij een aanbesteding het emissie-loze materieel ook rekenwaardes kunt toekennen om je milieuscore goed te kunnen onderbouwen.
Emissie–loos werken is binnen de SEB-richtlijnen geen afzonderlijk punt van aandacht. “SEB richt zich op de kwaliteit van het straat–werk – dus het product STRAAT-, de uitvoering daarvan en daarmee dus ook de juiste kwaliteit van de gebruikte materialen. Maar het raakt daar wel aan en deze ontwikkelingen hebben invloed op de manier van werken voor SEB-deelnemers.”
Levenscyclus Analyses
Dat geldt ook voor de milieubelasting van materialen. In eerste instantie zijn het vooral de producenten die zich daar mee bezig houden, door het laten opstellen van Levenscyclus Analyses. Die zijn belangrijk voor het bepalen van de zogenaamde schaduwprijs van materialen. Dat is de totale milieubelasting van een product over zijn gehele levensfase, vanaf de winning van grondstoffen tot en met sloop of recycling. Bij een aanbesteding waarin de MKI meetelt, is het dus belangrijk om de juiste materialen in te kopen en de MKI-scores van een product goed in de gaten te houden. “Zonder daarbij natuurlijk de kwaliteit uit het oog te verliezen.”
Inmiddels zijn er ook betonproducten waarin minder cement wordt verwerkt dan normaal. “Dat is gunstig voor de MKI-score van een product. Niettemin: de kwaliteit blijft belangrijk. Het is uiteraard aan de leverancier om de kwaliteit van het materiaal te bepalen en te borgen.”
Hergebruik
In dergelijke bestekken speelt ook vaak circulariteit een rol, wat soms ook hergebruik van oud materiaal betekent. Maar bij dat oude materiaal zit geen kwaliteitscertificaat. Hoe zorg je er dan toch voor dat het uitgevoerde werk deugdelijk is en voldoet aan de eisen? “Dan komen we terug bij waar ik mee begon: welke functie krijgt het straatwerk? En voldoet het aan de eisen die daarvoor gelden? Zo zijn oude straatstenen van de Zuiderzeestraatweg tussen Amersfoort en Zwolle – in 1830 de langste Rijksweg van Nederland – op diverse plaatsen hergebruikt, waaronder voor landweggetjes rond kasteel De Essenburgh in Hierden. Daar is de functie vooral esthetisch, met een lichte verkeersbelasting. Er komt een enkele keer een vrachtwagen en dat kan prima.”
Voorzitter, Jan Bijker
Recente reacties